Ngày 17/9/2018, Chính phủ ban hành Nghị định 122/2018/NĐ-CP quy định chi tiết về xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn văn hóa”, “Làng văn hóa”, “Ấp văn hóa”, “Bản văn hóa”, “Tổ dân phố văn hóa”. Đây là bước cụ thể hóa các Nghị quyết của Trung ương, trọng tâm là Nghị quyết Đại hội XII của Đảng và Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XII về xây dựng và phát triển văn hóa con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước).
Trước khi Nghị định ban hành, quy trình xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn văn hóa”, “Làng văn hóa”, “Ấp văn hóa”, “Bản văn hóa”, “Tổ dân phố văn hóa” được thực hiện theo Thông tư 12/2011/TT-BVHTTDL ngày 10/10/2011 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Nghị định nêu rõ thẩm quyền, trách nhiệm của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các bộ, ngành liên quan và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong tổ chưc thực hiện Nghị định. Điều đó thể hiện trách nhiệm xây dựng đời sống văn hóa trong mỗi gia đình và cộng đồng xã hội không chỉ đơn thuần là phong trào, là công việc của riêng ngành văn hóa mà là của toàn xã hội.
Lãnh đạo phường 1 tặng giấy khen cho 18 hộ gia đình trên địa bàn khóm 7 có thành tích tiêu biểu, gương mẫu trong thực hiện 03 tiêu chuẩn gia đình văn hóa năm 2018
Nghị định 122 quy định về tiêu chuẩn xét danh hiệu gia đình văn hóa, cộng đồng văn hóa theo hướng mở trong thời điểm cuộc cách mạng 4.0 đang diễn ra. Tiêu chuẩn Gia đình văn hóa nêu trong Nghị định có 3 nhóm với 24 tiêu chí bao quát các lĩnh vực, mang đậm tính định lượng, xác định được mức độ đạt và không đạt trong quá trình bình xét. Nội dung các tiêu chí phản ánh có giá trị định lượng về đạo đức, phẩm chất cao quý đặc trưng văn hóa truyền thống của gia đình Việt Nam.
Một điểm mới của Nghị định nữa là có quy định 7 nhóm không được xét tặng gia đình văn hóa (Trước đây Thông tư 12 không quy định) như: gia đình có thành viên bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc xử phạt hành chính, không hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế; không hoàn thành nghĩa vụ quân sự, mắc các tệ nạn xã hội, ma túy, mại dâm… Do đó, việc bình xét danh hiệu gia đình văn hóa sẽ được thuận lợi hơn, hạn chế tối đa tính hình thức.
Về tiêu chuẩn danh hiệu Khu dân cư văn hóa bao gồm 5 nội dung với 27 tiêu chí (Thông tư 12 có 5 nhóm với 22 tiêu chí). Các nội dung được cụ thể hóa, phù hợp với các quy định hiện hành về đánh giá hộ nghèo đa chiều, mức độ tiếp cận văn hóa, giáo dục, y tế, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh. Các tiêu chí rất dễ định lượng để bình xét như: có hệ thống cấp, thoát nước; có điểm thu gom rác thải… Có nhiều tiêu chí phản ánh yêu cầu từ thực tế, phù hợp với môi trường đô thị và nông thôn. Nghị định cũng quy định 3 trường hợp không được xét tặng danh hiệu Khu dân cư văn hóa nếu có tình trang khiếu kiện đông người và khiếu kiện vượt cấp trái pháp luật; có điểm, tụ điểm ma túy, mại dâm; có hoạt động lợi dụng tôn giáo vi phạm pháp luật.
Đối với hình thức khen thưởng, Nghị định cũng quy định rõ hơn về khen thưởng các danh hiệu văn hóa mà Thông tư 12 không đề cập đến. Hồ sơ, trình tự công nhận danh hiệu văn hóa và khen thưởng có quy định cụ thể trách nhiệm từ các khóm, ấp đến Chủ tịch UBND cấp xã, cấp huyện và tương đương làm cơ sở để Ban chỉ đạo các cấp đánh giá hiệu quả triển khai phong trào tại địa bàn dân cư.
Nghị định cũng quy định về thực hiện công khai thủ tục hành chính trong phạm vi thẩm quyền, kiểm soát thủ tục hành chính theo các quy định hiện hành. Đây là những điểm rất mới khẳng định rõ yêu cầu quản lý Nhà nước về xây dựng văn hóa trong gia đình và cộng đồng.
Tại mục 4, Điều 20 của Nghị định, yêu cầu UBND các tỉnh, Thành phố Trực thuộc Trung ương “Ưu tiên bố trí, sắp xếp nhân sự, bảo đảm kinh phí cho việc thực hiện xét tặng danh hiệu, Giấy khen gia đình văn hóa và danh hiệu, Giấy khen khu dân cư văn hóa theo quy định của pháp luật hiện hành.
Tại Nghị định này, Mục 2, Điều 21 nêu rõ: “Bãi bỏ khoản 3, Điều 50 Nghị định số 91/2017/NĐ-CP ngày 31/7/2017 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số Điều của Luật thi đua khen thưởng.
Với những điểm mới trong Nghị định 122 của Chính phủ có hiệu lực từ ngày 01/11/2018 đã thể hiện một cách toàn diện về danh hiệu văn hóa trong gia đình và cộng đồng dân cư qua các tiêu chí phù hợp với thực tiễn hiện nay, giúp cho việc bình xét các danh hiệu xác thực hơn, hiệu quả hơn. Đồng thời thể hiện sự quan tâm của toàn xã hội về xây dựng và phát triển văn hóa con người theo tinh thần Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng đề ra.